ما گرفتار خشکسالی عقل و خرد هستیم
آروما: خشکسالی ما خشکسالی عقل و خرد و منطق است، با یک جور خشکسالی مدیریتی و کمبود خرد جمعی مواجه هستیم؛ بااینکه مطالعات زیادی در حوزه آب انجام شده اما بیشتر آنها در خدمت گروهی هست که ما یک روزی به آنها گفتیم مافیای آب، این شرکت ها دنبال منافع خودشان هستند، گاهی منافع شان انتقال آب از دریای عمان به مشهد است.
مظاهر گودرزی: ناترازی تمام نشده است فقط از برق به آب و احیانا در سرمای زمستان به گاز منتقل می شود؛ امروز که قرعه ی این ناترازی به نام آب افتاده آسمان متهم اصلی شده است، البته کسی منکر بارندگی های کم نیست، نیازی هم به عدد ارقام ندارد، همین تهرانی که سر هر موضوعی زمزمه ی تخلیه اش شنیده می شود از شروع سال آبی یک قطره باران هم به خود ندیده، اما راز بحران آب در شهرهای مختلف و البته در تهران همین جا روی زمین پنهان شده است.
ایران به اندازه ی یک تاریخ رنج کم بارشی کشیده، این ها در همان کتیبه های هخامنشی با مناجات نجات سرزمین از دروغ و خشکسالی سند شده اند، اصلاً خصوصیت این سرزمین بارندگی های کم بوده که مهندس های آن سراغ قنات رفته اند، اما از زمانیکه دولت ها نقش پررنگ تری در مدیریت انرژی پیدا کردند این سرزمین کم بارندگی را به سوی افزایش جمعیت و توسعه کشاورزی سوق دادند، مسیری که حتماً منابع آب را تهدید می کرد، همین خالی شدن سفره های زیرزمینی و فرونشست حاصل ایده های توسعه ایِ آب محور است؛ به تعبیر محمدحسین پاپلی یزدی بنای اقتصاد کشور به اشتباه برمبنای آب و کشاورزی گذاشته شد.
این جغرافیدان در گفتگو با خبرآنلاین، نه بر روی انتقال پایتخت اما روی انتقال جمعیت تأکید دارد، بگفته او: «در سالیان ۱۳۵۰ تا ۱۳۵۴ مشاورین بین المللی به ما گفتند که باید بخش مهمی از جمعیت، یعنی حدود ۲۵ تا ۳۰ درصد جمعیت ایران کنار دریاهای جنوب مستقر شوند اما ما این کار را انجام ندادیم و حالا پس از ۵۰ سال می خواهیم برای چنین هدفی جاده بسازیم.»
او اعتقاد دارد گروه هایی تحت عناوین شرکتهای مشاور به مافیای آب تبدیل گشته اند و بر روی ایده های انتقال آب از دریای عمان به دل کویر و حتی به شهرهایی مانند مشهد پافشاری می کنند، درحالی که چنین پروژه های هزینه های زیادی را روی دست کشور باقی می گذارد و نتایج مطلوب در بلند مدت هم ندارد.
متن کامل گفتگو در ادامه آمده است.
هشتاد درصد خشکسالی در ارتباط با سوء مدیریت است
*وقتی از خشکسالی در ایران حرف می زنیم دقیقاً درباره ی چه چیزی صحبت می نماییم، درباره ی کم بارشی یا درباره ی مدیریت آب؟
خشکسالی در ایران یک وضعیت قدیمی است، از زمان کوروش و داریوش خواسته شده این کشور از خشکسالی، دروغ و دشمن محافظت گردد چونکه به غیراز مناطق شمالی و غرب کشور بقیه مناطق ایران خشک هستند. ما یک خشکسالی آب وهوایی و اقلیمی داریم و یکی خشکسالی مدیریتی، من فکر می کنم نزدیک به هفتاد تا هشتاد درصد از مشکلات کمبود آب و خشکسالی در ارتباط با عدم مدیریت صحیح آب کشور است.
*این سوء مدیریت به دور خاصی برمی گردد، به تعبیری می شود شروعی برای آن معرفی کرد؟
شاید از سال ۱۳۲۷ یعنی از برنامه اول پهلوی وارد زندگی ما شد، چونکه برنامه اول که با کمک آمریکایی ها نوشته شده اقتصاد ایران را یک اقتصاد آب محور برنامه ریزی کرد، حتی به صراحت در آن برنامه نوشته شده صنعتی شدن ایران با منافع کشور تضاد دارد و بنای اقتصاد ایران باید کشاورزی باشد.
از سال ۵۰ کارشناسان به ما گفتند جمعیت کشور را کنار آب ببرید
*این روزها که با مبحث کمبود آب مواجه شدیم ایده ی انتقال جمعیت مطرح می شود، نظرتان چیست؟
باید یادمان باشد که در ۴۰۰ سال قبل هیچ کشوری نبوده که توانسته باشد سری در سرهای دنیا دربیاورد و پایتخت آن وسط خشکی باشد، پایتخت ها یا کنار دریا یا رودخانه هایی هستند که قابلیت کشتیرانی دارند، در سالیان ۱۳۵۰ تا ۱۳۵۴ مشاورین بین المللی به ما گفتند که باید بخش مهمی از جمعیت، یعنی حدود ۲۵ تا ۳۰ درصد جمعیت ایران کنار دریاهای جنوب مستقر شوند اما ما این کار را انجام ندادیم، همین امروز عقلا، سازمان برنامه و رهبری هم گفته اند که باید قسمتی از جمعیت کنار دریای عمان برود ولی کسانیکه سود و منفعت داشتند این کار را شروع نکردند و تازه پس از ۵۰ سال می خواهیم برای چنین هدفی جاده بسازیم؛ اما در عوض تلاش کردند آب را با هزینه های زیاد از دریای عمان به مشهد و اصفهان ببرند که این برعکس توسعه و منافع ملی است.
بنابراین خشکسالی ما خشکسالی عقل و خرد و منطق است، یک جور خشکسالی مدیریتی و کمبود خرد جمعی است؛ باآنکه مطالعات زیادی در عرصه آب انجام شده اما اغلب آنها در خدمت گروهی هست که ما یک روزی به آنها گفتیم مافیای آب.
*این مافیای آب که مطرح کردید چه خصوصیت هایی دارند؟
من با دولتی شدن مخالفم اما در خصوصی کردن هم باید دقت کرد، این که تمام تصمیمات وزارت نیرو در دست شرکتهای بزرگ مشاور باشد درست نیست، این شرکت ها دنبال منافع خودشان هستند، گاهی منافع شان انتقال آب از دریای عمان به مشهد است، میلیاردها دلار هم هزینه دارد، حتی اگر شرکتهای مشاور چنین طرح هایی به وزارت نیرو پیشنهاد دادند طرح را به سازمان برنامه بیاورند و چند استاد و خبره آنرا مطالعه کنند تا مشکلات طرح مشخص شود. ما تنها کشور دنیا هستیم که می خواهیم آب را شیرین نماییم و با انتقال ۵۰۰ تا ۷۰۰ کیلومتری آنرا به خشکی بیاوریم.
تثبیت جمعیت در مناطق کویری در راستای منافع برخی شرکت ها است
*سایر کشورها چه کار می کنند؟
دقیقا برعکس ما؛ همه کشورها تلاش می کنند جمعیت را کنار آب ببرند اما ما می خواهیم آب را کنار جمعیت بیاوریم. در ۱۹۷۱ که انگلیس از خلیج فارس بیرون رفت فقط حدود ۱۸ درصد جمعیت این منطقه کنار آب بوده، اما هم اکنون برعکس شده چیزی حدود ۸۰ درصد این منطقه یعنی شامل کویت، دبی، قطر، عمان و امارات و خود عربستان کنار آب است. شما چین را مطالعه کنید و ببینید آن هاچه کردند، درحالی که حدود ۳۰ درصد جمعیت ایران در هفت شهری است که آب ندارند، در چنین وضعیتی ما تلاش نمی نماییم که با بوجودآوردن بندر، اسکله، کارخانه درکنار دریای عمان جمعیت را به آن جا سوق بدهیم و برعکس می گوییم آب را برای این جمعیت مثلا به یزد می آوریم و برای شان فولاد درست می نماییم.
*اگر مساله این قدر واضح است چرا چنین تصمیمی می گیریم؟
تثبیت جمعیت در مناطق کویری و سعی برای افزایش جمعیت در این مناطق در راستای منافع یکسری شرکت ها است، این شرکت ها تأمین آب را در مصرف بالای آب می بینند، منافع شان این است که جمعیت در مناطق خشک و کویری بمانند، هم اکنون چند شرکت بدنبال انتقال آب از دریای عمان به بیرجند و مشهد هستند، سود این شرکت ها در انتقال آب با لوله است.
انتقال آب به مشهد اندازه یک شهر ۱۱۰ هزار نفری برق نیاز دارد
*خب آقای دکتر مردم شهرها برای کار و زندگی به آب نیاز دارند، این طور نیست؟
شما کار را در چابهار، جاسک، زرآباد و میناب درست کنید، مردم به این مناطق می روند، مگر مردم برای کار کردن مهاجرت نمی کنند و به دبی و کویت نمی روند؟ چه طور می شود که همه دنیا با بوجودآوردن کار و اشتغال جمعیت را به کنار دریا سوق می دهند اما ما می خواهیم آب را به کویر منتقل کنیم؟ می دانید همین انتقال آب چه مقدار برق و انرژی نیازدارد؟ آنهم در وضعیتی که ما ناترازی انرژی داریم، همین هم اکنون سد دوستی آب مناسبی ندارد، اگر هم آب داشته باشد و بخواهیم با ۶ مترمکعب در ثانیه آب را از سد دوستی به مشهد منتقل نماییم به اندازه یک شهر ۱۱۰ هزار نفری احتیاج به برق داریم. بدین سبب حل مساله آب احتیاج به خرد جمعی دارد اما این کار را انجام نمی دهند اگر هم انجام بدهند کار اصلی را باز همان شرکتهای مشاور انجام می دهند که مجدد با آمار و ارقام ثابت می کنند که آب را باید بین حوضه ای منتقل کرد، ایده هایی که تلاش می کنند به صورت کوتاه مدت مسایل را حل کنند در بلند مدت مشکلات زیادی برای کشور درست می کنند.
*در کنار شرکتهای مشاور که به تعبیر شما نفوذ دارند و در تصمیمات تأثیر می گذارند برای انتقال جمعیت موانع امنیتی هم همیشه مطرح بوده، اینکه اگر پایتخت یا تمرکز جمعیت کنار مرزها و ساحل باشد در ایام جنگ امکان صدمه پذیری آن بیشتر می شود، این گونه نیست؟
بله این را گفته اند، حدود ۵۰ سال قبل گفتند اگر جمعیت در بنادر زیاد شود با یک موشک تخریب می کنند، البته همان موقع هم حرفش درست نبوده، چرا اصلاً باید جنگ بکنیم که بخواهند بنادر ما را با موشک بزنند، اما هم اکنون با این موشک های دوربرد که به همه جا دسترسی دارند نباید از این پیش بینی بترسیم، برعکس باید از نداشتن بندر بترسیم.
می خواهند جمعیت را تا ۱۵۰ میلیون نفر زیاد کنند، آیا کشور توان چنین جمعیتی را دارد؟
*خشکسالی ای که ما اینروزها با آن مواجه هستیم چقدر نگران کننده است؟
اگر مدیریت داشته باشیم هیچی، من ابتدا گفتم که در تاریخ ایران همیشه بطور دوره ای خشکسالی داشتیم، امروز هم داریم، حالا باید نگران باشیم یا مدیریت کنیم؟ باید یادمان باشد که در سال ۱۳۰۰ ما ۸ میلیون نفر جمعیت داشتیم اما در سال ۱۴۰۰ در کنار چند میلیون مهاجری که در کشور می باشند بالاتر از ۸۵ میلیون نفر جمعیت داریم، بدین سبب جمعیت کشور در این بازه حدود ۱۱ برابر شده است، سوال این است که آیا با این توان ها و ظرفیت هایی که ما داریم باید اجازه بدهیم جمعیت کشور روز به روز اضافه شود؟ یک عده ای منطقی دارند و می خواهند با اگر اگر گفتن جمعیت را تا ۱۵۰ و ۲۰۰ میلیون نفر زیاد کنند، به قول قدیمی ها با اگر گفتن چیزی سبز نمی شود (درست نمی شود).
*این روزها چه باید کرد؟
خشکسالی احتیاج به مدیریت دارد، من فکر می کنم آینده ایران روشن است و مردم از این بحران ها عبور می کنند اگر دستگاه های دولتی اجازه دهند، باید با بروکراسی زدایی و اصلاح مقررات به بخش های خصوصی اجازه داد کار بکنند، اما ما مردم را کنار گذاشتیم، درحالی که دانش بومی خوبی درباره ی مدیریت مصرف آب داریم که می توانیم با تلفیق آن با دانش مدرن اقدامات خوبی انجام بدهیم.
ضمن اینکه باید مدیریت جمعیت انجام بدهیم، از طرفی باید کاری نماییم که تا ۲۰ سال آینده حدود ۳۵ درصد جمعیت کشور کنار دریای عمان مستقر شوند. اگر امارات هم قصد می کرد آب را به وسط کویر ببرد امارات نمی شد، ضمن اینکه باید سراغ کشت هایی رفت که مصرف آب را کاهش دهند؛ با اقدامات مدیریتی می شود مشکلات کم آبی را کمترل کرد، همان طورکه گفتم حداقل ۷۰ درصد کم آبی به سوء مدیریت کشور برمی گردد.
منبع: aromastore.ir
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب