در گفت وگو با آروما تشریح شد
آثار جبران ناپذیر کرونا بر شناسایی مبتلایان سل
به گزارش آروما رئیس اداره کنترل سل و جذام مرکز مدیریت بیماری های واگیر وزارت بهداشت ضمن اشاره به صدمه های شیوع پاندمی کووید۱۹ بر شناسایی موارد مبتلا به سل، اظهار داشت: متاسفانه به علت ذات خود بیماری سل، عواقب عدم شناسایی موارد مبتلا به آن بلافاصله خویش را نشان نمی دهد و حتی اگر همین امروز کرونا خاتمه یابد، بازهم طی ۲ تا ۵ سال آینده باید با اثرات دیر ظهور آن دست و پنجه نرم نماییم.
دکتر مهشید ناصحی در گفتگو با ایسنا، ضمن اشاره به شعار سال جاری روز جهانی سل در خصوص «سرمایه گذاری برای خاتمه دادن به بیماری سل، نجات انسان ها است»، اظهار داشت: پاندمی کرونا عامل مهمی برای ایجاد اختلال در تشخیص موارد مبتلا به سل کشور بوده است، به صورتی که در طول دوره پاندمی سبب افت ۲۸ درصدی شناسایی موارد مبتلا به سل شده است. باآنکه میزان افت شناسایی سل در سال دوم پاندمی (۱۴۰۰) حدود پنج درصد نسبت به سال اول انتشار کرونا بهتر شده، ولی واضح است که این رقم بسیار اندک است و می بایست تلاش زیادی صورت گیرد تا این عقب ماندگی جبران شود.
وی ادامه داد: بر مبنای برآوردهای اداره کنترل سل و جذام مرکز مدیریت بیماری های واگیر، طی دو سال گذشته، حدود ۶۰۰۰ بیمار مبتلا به سل صرفاً به علت تبعات شیوع پاندمی در کشور از نظر شناسایی شدن مغفول ماندند و پرواضح است که این افراد به واسطه عدم تشخیص و درمان، در خلال این مدت میکروب سل را به خانواده ها و اطرافیانشان انتقال داده اند. اگر بعد خانوار ایرانی را به صورت متوسط ۴ نفر فرض نماییم، هر فرد مبتلا به سل ریوی حداقل همین ۳ نفر اعضای خانواده خویش را به میکروب سل آلوده کرده است و این یعنی به علت نتایج کرونا، حداقل ۱۸۰۰۰ نفر هم گرفتار عفونت سلی شده اند که ۱۰ درصد آنها (یعنی ۱۸۰۰ نفر) طی دو سال آینده به بیماری سل فعال مبتلا می شوند و این تعداد علاوه بر مواردی است که به صورت معمول در کشور وجود داشته است. متاسفانه به علت ذات خود بیماری سل عواقب عدم شناسایی موارد مبتلا به آن بلافاصله خویش را نشان نمی دهد و حتی اگر همین امروز کرونا خاتمه یابد، بازهم طی ۲ تا ۵ سال آینده باید با اثرات دیر ظهور آن دست و پنجه نرم نماییم.
او تصریح کرد: کسانی که در این زمان به اشکال شدید کرونا مبتلا و گرفتار صدمه ریوی شدند، بیشتر مستعد مبتلا شدن به سل هستند. با این وجود اگر برنامه های شناسایی ما تقویت نشود و یک عزم ملی، ورای وزارت بهداشت نباشد، دستاوردهای ارزشمندی که در طول دهه های قبل به دست آوردیم به شدت تحت تأثیر قرار خواهد گرفت.
ناصحی درباره آمار مبتلایان به سل شناسایی شده، اظهار داشت: در سال ۱۳۹۹ تعداد ۵۶۶۶ مورد مبتلا به سل گزارش شده در کشور داشتیم که نسبت به سال ۹۸ حدود ۲۸ درصد کاهش داشته است. در ۱۰ ماهه نخست سال ۱۴۰۰ هم تعداد ۵۰۴۴ مورد مبتلا به سل در کشور شناسایی و ثبت شده که این عدد در مدت مشابه سال ۱۳۹۹ تعداد ۴۴۸۲ مورد بوده است. در بین بیماران شناسایی شده از آغاز سال ۱۴۰۰ تاکنون، ۴۵ درصد موارد را زنان و ۲۰ درصد را بیماران با ملیت غیرایرانی تشکیل دادند.
وی ادامه داد: همچنان استانهای سیستان و بلوچستان و گلستان رکورددار مبتلا شدن به سل هستند و بعد از آنها استانهای خراسان رضوی و گیلان در رتبه های بعدی قرار دارند.
او افزود: حال که پیشرفت های قابل توجهی در زمینه پوشش واکسیناسیون کرونا صورت گرفته، به نظر می آید سیستم بهداشتی توان و زمان بیشتری پیدا کرده است تا به برنامه های روتین مانند کنترل سل بپردازد. علاوه بر فعالیتهای معمول و قبلی برنامه کشوری کنترل سل، به دانشگاه های علوم پزشکی کشور ابلاغ گردیده است تا از میان بیماران مبتلا به کووید۱۹ طول کشیده، برای آنهایی که با سرفه بیشتر از ۴ هفته به مراکز جامع خدمات سلامت مراجعه نموده و در یکی از گروههای پرخطر تعریف شده (شامل افراد بالای ۶۵ سال، افرادی که نقص سیستم ایمنی دارند، افراد گرفتار بدخیمی، افرادی که تحت شیمی درمانی هستند، کسانی که طی مدت مبتلا شدن به کرونا در بیمارستان بستری شده و داروی کورتون با دز بالا مصرف کردند و یا داروهای تضعیف کننده سیستم ایمنی مانند اکتمرا دریافت نمودند، افراد مبتلا به عفونت اچ آی وی و اتباع افغانستانی) قرار می گیرند، بیماریابی فعال سل انجام شود؛ یعنی اگر افراد با شرایط ذکر شده سرفه هایشان بیشتر از ۴ هفته بعد از بهبودی از کرونا تداوم یابد، ما نسبت به نمونه گیری و بررسی تکمیلی از نظر سل اقدام می نماییم.
او درباره وضعیت تأمین داروهای ضد سل، اظهار نمود: مثل سنوات قبل اثرات سوء تحریم ها برای تأمین داروها و تجهیزات وجود دارد. ما نظام بهداشتی خوبی داریم و انتظار می رود تجهیزات بروز جهانی را بیشتر از چیزی که هم اکنون در دسترس هست، داشته باشیم. باآنکه در این راستا کوشیده ایم که بعضی از تجهیزات خارجی تحت تأثیر تحریم را با تسهیل گری سازمان های بین المللی تهیه و خریداری نماییم، ولی نکته مهم دیگر تأثیر غیرمستقیم تحریم ها بر قدرت خرید ما بخصوص در زمینه تهیه اقلام خارجی و وارداتی است که حتی این قدرت به یک سوم کاهش پیدا کرده است. به عبارتی باید بودجه ما چند برابر شود تا تازه بتوانیم همان خدماتی را عرضه دهیم که چند سال قبل عرضه می دادیم و این در شرایطی است که به علت صدمه های جدی که کرونا به برنامه شناسایی موارد سل وارد کرده است، قاعدتا ما برای جبران این صدمه ها به بودجه بیشتری نسبت به گذشته نیاز داریم.
وی اضافه کرد: در مورد برخی اقلام دارویی وارداتی هم اکنون مشکل جدی داریم؛ البته سعی شده که این مورد سبب توقف درمان بیماران نشود ولی فشار کاری و روانی زیادی به سیستم بهداشتی وارد کرده است.
وی درمورد این که آیا با عنایت به شرایط موجود، به هدف حذف سل تا سال ۲۰۵۰ میلادی خواهیم رسید یا خیر؟، خاطرنشان کرد: اگر حمایت جدی و عزم ملی و همه جانبه وجود نداشته باشد، اصلا امکان این که در سطح کشوری به این مهم دست پیدا نماییم، وجود نخواهد داشت. از طرفی به خاطر کرونا کل دنیا هم آسیب جدی خورده است؛ یعنی سازمان بهداشت جهانی در سال ۲۰۲۱ اعلام نمود برای نخستین بار روند مرگ و میر ناشی از سل افزایشی شده است و از آنجاییکه سل یک بیماری کاملا درمان پذیر است، رخداد این مرگ ها (که بالقوه پدیده قابل اجتنابی محسوب می شود) قابل قبول نیست. به جهت اینکه سال ۲۰۵۰ به مرحله حذف سل برسیم، می بایست ابتدا به اهداف توسعه پایدار برسیم که این اهداف تاکید کرده است که در سال ۲۰۳۰ باید نسبت به سال ۲۰۱۵ میزان مرگ ناشی از سل را ۹۰ درصد و بروز موارد سل را ۸۰ درصد کاهش دهیم. این درحالی است که مطابق گزارش سازمان جهانی بهداشت در سال ۲۰۲۰، نه تنها آنچه هدف گذاری شده بود، حاصل نشده است، بلکه به علت کرونا، بروز و مرگ ناشی از سل در دنیا پنج تا هشت سال به عقب بازگشته است. ازاین رو چاره ای نیست جز این که برنامه کنترل سل احیا شود.
او با تکیه بر اهمیت فرهنگسازی در زمینه بیماری سل، اظهار نمود: مردم باید بدانند که به رغم آنکه تشخیص و درمان موثر سل دهه هاست که در دسترس جهانیان و همچون ایران قرار گرفته است، هنوز هم در کشور ما روزانه ۳۰ مورد مبتلا شدن به سل و ۳ مورد مرگ ناشی از سل رخ می دهد و از آنجاییکه این بیماری درمان پذیر است، این اعداد و ارقام واقعا بزرگ و غیرقابل قبول اند. متاسفانه شاید بتوان اظهار داشت که گوش مردم نازنین کشورمان در خلال دو سال پاندمی کرونا، به اعداد بزرگ مبتلا شدن و مرگ ناشی از کرونا عادت کرده و شاید اعدادی که برای سل بیان می نماییم، چندان برانگیزشی در مردم ایجاد نکند. از طرفی اغلب افراد شرایط حاد را بهتر درک می کنند؛ مثلاً اگر کسی امروز بیمار شود و ۲ هفته بعد فوت کند بیشتر به چشم شان می آید تا کسی امروز به میکروب سل آلوده و سال بعد به بیماری مبتلا و چند ماه بعد فوت کند. برای برون رفت از مشکلات فعلی و دستیابی به اهداف و تعهدات بین المللی، چاره ای نیست جز مداخلات جدید، جدی و همه جانبه. باید دسترسی به تجهیزات تشخیصی سریع و داروهای جدید سل را افزایش دهیم، باید بر اجرای برنامه های غربالگری و بیماریابی فعال در گروههای پرخطر تمرکز نماییم و باید با استفاده از تمامی ظرفیت های موجود برای افزایش آگاهی مردم و از آن طریق جلب مشارکت و تشدید مطالبه گری آنها تلاش نماییم.
ناصحی افزود: سل یک بیماری عفونی واگیر است که در اثر میکروبی به نام باسیل سل (مایکوباکتریوم توبرکلوزیس) ایجاد می شود. این بیماری می تواند به هر قسمتی از بدن انسان مانند استخوان ها، مفاصل، مغز، کلیه، پوست و... حمله و آنها را گرفتار کند، اما به علت نیاز و علاقه زیاد این میکروب به اکسیژن، در ۸۰ درصد موارد ریه ها را هدف حمله خود قرار می دهد. سل هنوز هم یک مشکل جهانی بشمار می رود و هم اکنون حدود ۱.۷ میلیارد نفر در دنیا با میکروب سل آلوده شده اند و بدون آنکه احساس بیماری کنند، میکروب سل را به صورت نهفته در بدن خود دارند. عواملی که باعث ضعف سیستم ایمنی می شوند سبب می گردد که باسیل سل از حالت نهفته خارج شده و باعث بیماری فعال سل در این افراد شود. هم اکنون سالیانه حدود ۱۰ میلیون نفر در دنیا به بیماری سل مبتلا می شوند و ۱.۵ تا ۲ میلیون نفر در اثر این بیماری جان خویش را از دست می دهند، در حالیکه این بیماری قابل پیشگیری و درمان است.
وی ادامه داد: راه اصلی انتقال باسیل سل از راه هوا و تنفس است. هنگام عطسه، سرفه، حرف زدن و حتی خندیدن توسط بیمار مبتلا به سل ریوی، قطراتی ریز حاوی میکروب سل در هوا پراکنده می شوند که می توانند به مدت چند ساعت در هوا به حالت معلق باقی بمانند. اگر فردی سالم در هوای آلوده به این قطرات ریز، تنفس کند میکروب سل وارد ریه های وی خواهد شد. با این وجود برای انتقال بیماری، تماس طولانی و نزدیک با بیمار لازم است.
رئیس اداره کنترل سل و جذام مرکز مدیریت بیماری های واگیر وزارت بهداشت، تصریح کرد: اغلب افراد بعد از ورود میکروب به ریه ها هیچ وقت بیمار نمی شوند؛ چونکه سیستم دفاعی بدن آنها میکروب را مهار کرده و از تکثیر آن جلوگیری می کند و در واقع میکروب سل به حالت نهفته و غیر فعال در بدن آنان باقی می ماند و این عده علایم بیماری را نداشته و میکروب را به دیگران انتقال نمی دهند. از هر ۱۰ نفر که میکروب سل در بدنش وجود دارد، تنها یک نفر در طول عمر خود امکان دارد به بیماری فعال سل مبتلا شود. علایم بیماری سل بسته به محل گرفتاری در بدن متفاوت می باشد، اما علاقه زیاد میکروب سل به ریه ها سبب می شود که شایع ترین نوع بیماری، سل ریوی باشد که علائمی نظیر سرفه طول کشیده (به مدت۲ هفته یا بیشتر) که می تواند با خلط همراه باشد یا نباشد، تب، کاهش وزن، تعریق شبانه، بی اشتهایی، خستگی زودرس و ضعف عمومی و گاهی در مواردی که بیماری دیر تشخیص داده می شود، درد قفسه سینه، تنگی نفس و خلط خونی دارند.
وی با تکیه بر این که بیماری سل چندین دهه است که درمان موثر دارد، اظهار داشت: اصلی ترین سیاست ما شناسایی بموقع بیمار و درمان او تا قبل از انتقال به سایرین و متوقف کردن چرخه انتقال بیماری است. بنابراین دیدگاه مردم به این بیماری باید اصلاح گردد و به دید یک بیماری نگران کننده و لاعلاج به آن نگاه نکنند. در حال حاضر مراکز بهداشتی _ درمانی وابسته به وزارت بهداشت اقدامات تشخیصی و درمانی را به صورت مجانی برای بیماران مبتلا به سل انجام می دهند. فراموش نکنیم که بیماری سل کاملا درمان پذیر است؛ به شرط آنکه بیمار به صورت کامل دوره درمانی خویش را دریافت کند.
ناصحی در بخش پایانی صحبت هایش اظهار داشت: همه می دانیم که متاسفانه بخشی از جامعه عمومی فرهنگ صحیح مصرف دارو را بخصوص در مورد آنتی بیوتیک ها که باید منظم و به صورت کامل مصرف شوند، ندارند. این مورد در سل از اهمیت ویژه تری برخوردار می باشد که به دو دلیل برمی گردد؛ اول آنکه طول دوره درمانی سل طولانی و حداقل شش ماه است و دوم آنکه بیمار مبتلا به سل در مدت کوتاهی (مثلا ۲ تا ۴ هفته) بعد از شروع مصرف دارو بهبود قابل ملاحظه ای را در وضعیت علایم بالینی خود مشاهده می کند و بنابراین امکان دارد عمدا یا سهوا مصرف دارو را جدی نگرفته یا متوقف کند؛ این درحالی است که درمان بیماری سل حداقل شش ماه زمان لازم دارد و در این مدت بیمار ملزم به مصرف دارو است.
منبع: آروما
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب